Balıkesir’in Yöresel Kadın Kıyafetleri

Balıkesir, batıda Kaz Dağı’ndan doğuda Ulus Dağları’na ve kuzeyde Kapıdağ Yarımadası’na kadar uzanan topraklarıyla Türk(men)ler’in yoğun yerleşimine sahne olmuş bir yöre olup; Balıkesir’de, kendine özgü karakteristik özellikleri olan zengin bir halk kültürü ortaya çıkmıştır. Söz konusu halk kültürü unsurlarından biri de yöresel kıyafetlerdir. Dahası, Balıkesir yöresi, bilinip tanınandan çok daha görkemli bir yöresel kıyafet zenginliğini bünyesinde barındırır.

Folklor biliminin temel kaideleri zamanda derinlik ve mekanda yaygınlık ilkeleri üzerine oturmaktadır. Şöyle ki geleneksel ve yöresel olarak nitelenen bir kıyafet; bir köyde, kasabada veya şehirde en az 20 evin sandığından veya albümünden çıkmadıkça o kıyafet için yöreseldir nitelemesi yapılamaz. Söz konusu kıyafet aynı şehirde, kasabada veya köyde yaşayan bir kadının kendi tasarımı olabilir veya kıyafete kendi değerlerini simgeleyen unsurları yansıtmış olabilir. Balıkesir’e ait yöresel kadın kıyafetleri özelliklerine göre dört gruba ayrılarak incelenmektedir. Bunlar; Manav Giyimi, Yörük Giyimi, Tahtacı Giyimi ve Çepni Giyimi’dir.

Bu konuda Bkz. Yener Altuntaş, Yüksel Şahin ve Mücella Kahveci, Balıkesir İli Halk Oyunları Kıyafetleri Teknik Çizimleri, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Yayın No: 2416, 2000.

a-) Manav Giyimi

Balıkesir merkez ilçeleri, Bigadiç’in ovalık kesimleri, Kepsut’un ovalık kesimleri, Susurluk ve Savaştepe’nin bazı köylerinde benzer bir kadın giyim tarzı görülmektedir. Söz konusu kadın kıyafeti tepelik, simli pullu örtü veya yaşmak, iç gömlek, dış gömlek, cepken, koca don, peşkir, kemer, yün çorap ve ayakkabıdan oluşur.

Bu konuda Bkz. Oğuz Kaplan, Balıkesir Yöresel Halk Oyunları Giysileri (2. Bölüm), Önce Körfez Gazetesi, 24 Mart 2015.

b-) Yörük Giyimi

Balıkesir’in daha çok Doğu ilçelerinde yaşayan “Yörük” kadınlarının kendilerine özgü giyimleri vardır. Yörük kadın giyimi genel olarak albez, alın bezi, don, göynek, göğüslük, üç etek, cepken, arkalaç, önlük, golan-dongurdak, yün çorap ve ayakkabıdan oluşur.

Bu konuda Bkz. Türkan Mersinoğulları, Balıkesir Halk Dansları ve Kıyafetleri, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, Sayı: 301, Ağustos 1974

c-) Tahtacı Giyimi

Tahtacı Türkmenleri Balıkesir coğrafyası içinde, Altıeylül ilçesine bağlı Türkali köyü, Savaştepe’ye bağlı Kongurca köyü, Kepsut’a bağlı Mehmetler köyü, Burhaniye’ye bağlı Pelitköy ve Tahtacı köyü ile Kazdağı’nda bulunan pek çok köyde ikamet etmektedirler. Tahtacı kadınlarının yöresel kıyafetleri kendine has hususiyetler taşımakta olup, özellikle başgiyiminde Tahtacı köyleri arasında, farklılıklar olduğu görülmektedir.

Bu konuda Bkz. Oğuz Kaplan, Balıkesir Yöresel Halk Oyunları Giysileri (3. Bölüm), Önce Körfez Gazetesi, 5 Nisan 2015.

d-) Çepni Giyimi

Balıkesir Çepnileri’nin giyimi Tahtacılar’dan ziyade Yörük kadın giyimine benzerlik gösterir. Genel olarak Çepni giyimi alına gelecek kısımlarında mangırların dizili olduğu tepelik, kendine özgü desenleri olan albez, don, göynek, göğüslük, üç etek, cepken, önlük, golan, çorap ve ayakkabıdan oluşur[8].

Bu konuda Bkz. Mustafa Salman, Balıkesir Tarih-Coğrafyası, s. 71 (Yayının tarihi belirtilmemiş).